Քիմիա․ Ամառ

Ամառային առաջադրանքներ` 7-8-րդ դասարաններ՝

1/Բնութագրել ձեր ընտրած տարրը ըստ հետևյալ սխեմայի  

1) քիմիական  տարրի  նշանը

P-Ֆոսֆոր

2) կարգաթիվը 15 միջուկի  լիցքը +15 

3) հարաբերական  ատոմային  զանգվածը….

Ar=31

4)մեկ  ատոմի  զանգվածը (գ) mo=31*1,66*10-27կգ

5) Դիրքը պարբերականհամակարգում, III պարբերություն, V խումբ, գլխավոր ենթախումբ

6)  Ատոմի  բաղադրությունը՝ 15p, 16n, 15e

7)էլեկտրոնային  թաղանթի  կառուցվածքը 2,8,5

8)ինչպիսի՞ տարր է` մետաղ  է, թե՞ ոչմետաղ

ոչ մետաղ

9) Օքսիդացման աստիճանը`ՕԱ

ՕԱ=0, -5

10)հավաքել տեղեկություններ այդ տարրի մասին՝տարածվածությունը,հատկությունները,որ նյութերի բաղադրության մեջ է մտնում այդ տարրը,այդ նյութերի կիրառումը:

Ֆոսֆորը  հայտնաբերել է համբուրգցի ալքիմիկոս Հ․ Բրանդին 1669 թվականին, ալքիմիկոսը ստացավ մի երկնագույն լույսով լի, լուսարձակող մի նյութ,«սառը կրակ», և անվանեց ֆոսֆոր։ Այն հունարենից թարգմանվում է, որպես լույս կրող: Ֆոսֆորի տարրական բնույթը հայտնաբերել է Ա․ Լավուազիեն 1783 թվականին։

Ֆոսֆորը բնության մեջ տարածված տարր է, կազմում է երկրակեղևի զանգվածի 9,3․10⁻²% (տարածվածությամբ 13-րդն է)։ Ֆոսֆորը բնորո\ հոտով, անգույն, մոմակերպ, թունավոր նյութ է, ստացվում է ֆոսֆորի գոլոր\իները սառեցնելիս։

Հալման ջերմաստիճանը 44,1 °C, եռմանը՝ 280,5 °C, խտությունը՝ 1828 կգ/մ³։ Օդում (40 °C-ում) ինքնաբռնկվում է (պահում են ջրի տակ)։

Դեպի թթվածինը ունեցած իր բարձր ակտիվության հետևանքով, ֆոսֆորը բնության մեջ ազատ վիճակում չի հանդիպում։ Նա գտնվում է բուսահողում և հանքերում միայն ֆոսֆորական թթվի աղերի ձևով

Բույսերը չեն կարող հաջողությամբ զարգանալ և պտղաբերել, եթե հողի մեջ անբավարար են ջրի մեջ լուծվող ֆոսֆորային միացությունները։ Հողի մեջ ֆոսֆորի պակասը լրացնելու համար օգտագորվծում են ֆոսֆորական պարարտանյութեր։

 2/.Ձեր  շրջապատում կամ կենցաղում ընտրել և գրել մարմինների,խառնուրդների,  նյութերի անվանումները:      1.Բաժանել մարմինների և նյութերի  

Մարմիններ	Նյութեր
պատառաքաղ	չժանգոտվող պողպատ
սեղան	ապակի, պողպատ
կարմիր ներկ	կավ և երկաթի օքսիդ

2.      Խառնուրդները բաժանել՝                                                                                                                                                                                                                                                 

Համասեռ խառնուրդներ	Անհամասեռ խառնուրդներ
աղաջուր	յուղ և ջուր
նավթ	հող և ջուր
օդ	հող
շաքարաջուր

 3.Գրել, ինչ նյութերից են կազմված մարմինները: 

Մարմին	նյութեր
սեղան	ապակի, երկաթ
կամիր ներկ	կավ, երկաթի օքսիդ

4.      Գրել այդ նյութերի  բանաձևերը:

Նյութ	Բանաձև
ապակի	C₅H₉O₂
երկաթ	Fe
երկաթի օքսիդ	Fe₃O₄

 5.      Հաշվել  այդ նյութերի մոլեկուլներում ատոմների գումարը:

16, 1, 7

 6.      Գրել այդ նյութերի  մոլեկուլներում ՝ատոմների կառուցվածքը և բաղադրությունը: 

Fe=(26p,30n) 26e

Fe₃O₄ =( 232p, 90n) 232e

C₅H₉O₂ =( 71p, 30n ) 71e

7.     Հաշվել այդ նյութերի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը,տարրերի զանգվածային բաժինները,տարրերի  զանգվածային հարաբերությունը:

Mr (Fe)= 56

Mr (Fe₃O₄) =56*3+16*4= 168+64= 232

Mr ( C₅H₉O₂ )= 12*5+1*9+16*2=60+9+32=101

 3/Ընտրել ինչ որ նյութ և նրա մասին  պատրաստել  փոքրիկ ֆիլմ(կիրառոման,   հայտնագործման,,հատկությունների վերաբերյալ)՝

 4/Ձեր շրջապատում ուսումնասիրել ,գրանցել տարբեր  երևևույթներ  և բաժանել՝                                     

Ֆիզիկական երևույթներ	Քիմիական երևույթներ
Հեծանիվի տեղաշարժում	Փայտի այրումը
Մարդու վազքը	Նստվածքի առաջացում

5/ Գտնել  ինտերներից   հետաքրքիր  ֆիլմ կամ նյութ երևույթների մասին և  թարգմանել

ՀԵՏԱՔՐՔԻՐ ՓԱՍՏԵՐ ՅՈԴԻ ՄԱՍԻՆ

6/ Ստեղծել քիմիական տերմինների ,անծանոթ քիմիական հասկացությունների բառարան,բառը-բացատրությունը

Տերմին	Բացատրություն
Բարդ նյութ	նյութ, որը կազմված է երկու և ավել տարրերից
Ատոմ	ամենափոքր, քիմիապես անբաժանելի մասնիկը
Էլէկտրոն	ատոմի բացասական լիցքավորված մասնինկերը
Պրոտոն	ատոմի դրկան լիցքավորված մասնիկները
Նեյտրոն	ատոմի միջուկի չլիցքավորված մասնիկը

Հարցեր կրկնողության համար՝

1. Ինչ է ուսումնասիրում քիմիան,ինչ բնագիտական գիտություններ գիտեք

Քիմիան ուսումնասիրում է նյութերը՝ կառուցվածքը, բաղադրույթունը հատկությունները, ստացումը, տարածվածությունը, կիռարումը:
Կենսաբանություն, Աշխարհագրություն, Ֆիզիկա, Աստղագիտություն, Էկոլոգիա:

1. Մարմին,նյութ,բերել օրինակներ

Մեզ շրջապատող բոլոր առարկաները մարմիներ են, իսկ նյութից պատրաստում են մարմին:

Մարմին՝ սեղա, աթոռ, հայլի

Նյութ՝ փայտ, ապակի

1. Պարզ և բարդ նյութեր,բերել օրինակներ

Բարդ են կոչվում այն նյութերը, որոնք կազմված են առնվազն 2 տարրի ատոմներից: Իսկ պարզ են կոչվում այն  նյութերը, որոնք կազմված են միատեսակ տարրի ատոմից:

Պարզ նյութ՝ երկաթ, ոսկի

Բարդ նյութ՝ աղաթթու

1. Ֆիզիկական,քիմիական երևույթներ,բերել օրինակներ

Ֆիզիկական` Ֆիզիկական երևույթներն են նրանք, որոնց ժամանակ նոր նյութ չի առաջանում:
Քիմիական` Քիմիական ռեակցայի ժամանակ փովում է ագ. վիճակը:

Ֆ․ երևույթներ՝ ջրի եռալը

ք․ երևույթներ՝ սոդայի և քացախի խառնուրդ

1. Սահմանել մոլեկուլ,ատոմ հասկացողությունները,ատոմի բաղադրությունը

Ատոմը նյութի փոքրագույն, քիմիապես անբաժանելի մասնիկն է: Ատոմը ունի միջուկ, որը կազմված է պրոտոններից և նեյտրոններից, որի շուրջ պտտվում են էլեկտրոնները: 
Մոլեկուլ, նյութի փոքրագույն մասնիկ, որը պահպանում է նրա հիմնական քիմիական հատկությունները և կարող է գոյություն ունենալ ինքնուրույն։

5. Սահմանել մոլեկուլ,ատոմ հասկացողությունները,ատոմի բաղադրությունը:

Ատոմը նյութի անբաժանելի մասնիկն է : Ատոմ բառը թարգամանաբար նշանակում է – անբաժանելի : Ատոմը ֆիզիկապես անբաժանելի է : Ֆիզիկական երևույթների ժամանակ ,և` ատոմները , և`- մոլեկուլները պահպանվում են , իսկ քիմիականի ժամանակ մոլեկուլները քայքայվում են ,  իսկ ատոմները պահպանվում են :

Ատոմը կազմված է միջուկից , որը իր հերթին կազմված է դրական պրոտոններից , և չեզոք նեյտրոններից : Ատոմը էլեկտրաչեզոք մասնիկ է ,որովհետև պրոտոնների և էլեկտրոնների թիվը հավասար է :Պրոտոնների և էլեկտրոնների թիվը միշտ հավասար է ,և հավասար են նրանք տարրի կարգաթվին :

6. Ինչ ատոմամոլեկուլային տեսության կետեր գիտեք

Ատոմամոլեկուլային տեսության կետերը :

Նյութերը կազմված են մոլեկուլներից , ատոմներից , իոններից ,

Եվ ` մոլեկուլները , և ` ատոմները միշտ գտնվում են շարժման :

Նյութի ագրեգատային վիճակը կախված է մոլեկուլների կամ մասնիկների միջև տարածությունից :

Ֆիզիկական երևույթների ժամանակ և մոլեկուլները , և ատոմները պահպավում են :

Քիմիական երևույփների ժամանակ մոլեկուլները քայքայվում են , ատոմները պահպանվում են :

Պարզ են կոչվում այն նյութերը , որոնք կազմված են մի տեսակի ատոմներից կամ մի տարրի ատոմներից  , բարդ են կոչվում այն նյութերը որոնք կազմած են մի քանի ատոմի տեսակներից :

7. Հարաբերական ատոմային,մոլեկուլային զանդված

Հարաբերական ատոմային զանգվածը , որը նշանակում ենք  Ar   ով ,  որտեղ rը լատիներեն  relative(հարաբերական)  բառի սկզբնատառն է ցույց է տալիս , թե մեկ ատոմի զանգվածը քանի անգամ է մեծ զ.ա.մ- ից :

Հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը ցույց է տալիս, թե քանի անգամ է մեկ մոլեկուլի զանգվածը մեծ զ.ա.մ.-ից

8. Տարրերի առաջին դասակարգումը,ինչպես է ստեղծվել պարբերական համակարգը

Պարբերական աղյուսակը դա Մենդելեևի պարբերական աղյուսակն է։  Քանի , որ շա էին տարրերը Մենդելեևը ստեղծեց այդ աղյուսակը համարակալեց բոլոր տարրերը և դասակարգեց: Բոլոր մետաղներից առանձնացրեցին և հավաքեցին ակտիվ մետաղները,որոնք կոչվեցին ալկալիական մետաղներ :Ամենակտիվ ,ոչմետաղները կոչվեցին հալոգեններ ,որը թարգմանվում է աղածին:Երրորդ խումբը ազնիվ կամ իներտ գազերն են ՝հելիում,նոն,արգոմ,կրիպտոն և այլն…

Պարբերություններ,ինչ է ցույց տալիս պարբերության համարը

Պարբերությունը՝տարերրի հորիզոնական շարքեր են, գրված ըստ կարգաթվերի մեծացումով, սկսվում են ալկալիական մետաղով վերջանում ազնիվ գազով:

9.Կարգաթիվ,ինչ է ցույց տալիս տարրի կարգաթիվը

Տարրերի պարբերական համակարգում տարրերը դասավորված են ըստ կարգահամարների ` ատոմների միջուկներում եղած պրոտոնների թվի աճի :

Կարգաթիվը ցույց է տալիս պրոտոնի և էլեկտրոնի քանակը միջուկում:

11. Խմբեր,ենթաղմբեր,ինչ է ցույց տալիս խմբի համարը

Ցույց է տալիս էլեկտրոնի քանակը նյութի վերջին շերտում։

12. Տարրի բնութագրումը ըստ պարբերական համակարգի

1) քիմիական  տարրի  նշանը — Mg
2) կարգաթիվը ֊ 12, միջուկի  լիցքը +12
3) հարաբերական  ատոմային  զանգվածը — 24
4)մեկ  ատոմի  զանգվածը (գ) — 24,1,66 = 39,843,984 * 10,25գ
5) Դիրքը պարբերական համակարգում`ո՞ր  պարբերության տարր  է — 3,խումբը-2,ենթախումբը` Գլխավոր
6)  Ատոմի բաղադրությունը12 պրոտոն24-12 Նեյտրոն12 Էլեկտրոն                                                                         7)էլեկտրոնային  թաղանթի  կառուցվածքըN = 2n^2N = 1N = 2*1^2n = 2n = 22^3(2) — 8
8)ինչպիսի՞ տարր է` մետաղ  է, թե՞ ոչ մետաղՈչ մետաղ

13. Օքսիդացման աստիճան,վալենտականություն

Վալնտականություն- մի այլ տարրի խիստ որոշակի թվով ատոմների միացնելու հատկությունն է:

14. քիմիական կապի տեսակները՝կովալենտ (ոչբևեռայի,բևեռային),իոնային,մետաղական

Այն կապը, որն առաջանում է հավասարաչափ բաշխված ընդհանրացված էլեկտրոնային զույգերով, որոնց կապված են երկու միջուկները (կենտրոնների) կոչվում է կովալենտային ոչ բևեռային:
Այն քիմիական կապը, որն առաջանում է ոչ մետաղների ատոմների միջև՝ դեպի առավել էլեկտրաբացասական տարրի ատոմը՝ շեղված էլեկտրոնային զույգի միջոցով, անվանվում է կովալենտային բևեռային:
Քիմիական կապը, որն առաջանում է երկու ատոմի միջև ընդհանրացված էլեկտրոնային զույգի միջոցով կոչվում է կովալենտային:
Իոնային կապը առաջանում է մետաղների և ոչ մետաղների ատոմների միջև:
Մետաղական կապ առաջանում է մետաղական պարզ նյութերում և համաձուլվածքներում։

15.Քիմիական բանաձև,հաշվարկներ բանաձևվով:

Քիմիական բանաձևը ցույց է տալիս.
ա) նյութի անվանումը
բ) այդ նյութի մեկ մոլեկուլը
գ) նյութի որակական բաղադրությունը. ո՞ր տարրերի ատոմներից է կազմված տվյալ նյութը
դ) նյութի քանակական բաղադրությունը, ի՞նչ զանգվածային հարաբերությամբ են տարրերը միացած
1) քիմիական տարրի նշանը N
2) կարգաթիվը 7, միջուկի լիցքը +7,
3) հարաբերական ատոմային զանգվածը AR(N)=14

4)մեկ ատոմի զանգվածը (գ) mo=14×1.66×10-27=23.24×10-27

5) Դիրքը պարբերական համակարգում“ո՞ր պարբերության տարր է,խումբը 2,ենթախումբը 5
6) Ատոմի բաղադրությունը ՝(7P 7N) 7e
7)էլեկտրոնային թաղանթի կառուցվածքը

8)ինչպիսի՞ տարր է` մետաղ է, թե՞ ոչմետաղ
մետաղ
9) Օքսիդացման աստիճանը“-2 +2